چگونه مهریه را به اجرا بگذاریم؟

مهریه، حق قانونی و شرعی هر زن در هنگام ازدواج است که به محض جاری شدن عقد، زن مالک آن می‌شود و هر زمان که اراده کند، می‌تواند آن را مطالبه کند. اما گاهی اوقات، مطالبه شفاهی کافی نیست و زن مجبور می‌شود برای دریافت حق خود، مهریه را به اجرا بگذارد. این فرآیند، هرچند ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما با آگاهی از مراحل قانونی و پیگیری صحیح، قابل انجام است. در این مقاله، گام به گام به شما نشان می‌دهیم که چگونه می‌توانید مهریه خود را به صورت قانونی به اجرا بگذارید و در این مسیر، با چه چالش‌هایی ممکن است روبرو شوید.

📌 مهریه چیست و چرا به اجرا گذاشته می‌شود؟

مهریه در قانون مدنی ایران به عنوان “صداق” شناخته می‌شود و یک تعهد مالی است که زوج در هنگام عقد نکاح یا پس از آن به زوجه می‌پردازد. این حق، با امضای عقدنامه به ملکیت زن درمی‌آید، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد. یعنی شما به عنوان یک زن، از لحظه عقد، مالک قانونی مهریه‌تان هستید. علت به اجرا گذاشتن مهریه، معمولاً عدم پرداخت آن توسط زوج، اختلافات خانوادگی شدید یا درخواست طلاق از سوی یکی از طرفین است.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه دو نوع اصلی دارد که شناخت تفاوت آن‌ها برای اقدام قانونی ضروری است. حتماً به نوع مهریه خود در عقدنامه دقت کنید:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، رایج‌ترین شکل آن است. به این معناست که شما (زن) هر زمان که بخواهید، می‌توانید تمام یا بخشی از مهریه خود را مطالبه کنید و مرد مکلف به پرداخت آن است. در این حالت، نیازی به اثبات تمکن مالی مرد نیست و او باید مهریه را بپردازد، مگر اینکه ادعای اعسار (ناتوانی مالی) کند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، شما زمانی می‌توانید مهریه خود را مطالبه کنید که ثابت شود مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. یعنی بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده شماست، که این موضوع فرآیند را کمی پیچیده‌تر و زمان‌برتر می‌کند.

📝 پیش از اقدام: بررسی شرایط و مستندات لازم

قبل از اینکه قدم در راهروهای دادگاه یا اداره ثبت بگذارید، آماده‌سازی و جمع‌آوری مدارک و اطلاعات لازم، سرعت و موفقیت پرونده شما را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. این مرحله را دست کم نگیرید!

مدارک مورد نیاز

برای شروع فرآیند، حتماً مدارک زیر را آماده داشته باشید:

نکات حقوقی مهم پیش از شروع

• اگر مهریه شما “عندالاستطاعه” است، حتماً مدارکی دال بر تمکن مالی زوج (مانند فیش حقوقی، سند ملک، سند خودرو و…) جمع‌آوری کنید. این مدارک کلید موفقیت شما در این نوع مهریه است.
• مشورت با یک وکیل متخصص حقوق خانواده در این مرحله می‌تواند مسیر را برای شما روشن‌تر کرده، از اشتباهات احتمالی جلوگیری کند و بهترین استراتژی را پیشنهاد دهد.
• گاهی ممکن است امکان توافق با زوج وجود داشته باشد. در صورت توافق، آن را حتماً به صورت کتبی و رسمی در دفترخانه یا دادگاه ثبت کنید تا از مشکلات آتی جلوگیری شود.

⚖️ مراحل گام به گام اجرای مهریه

مطالبه مهریه از دو طریق اصلی قابل انجام است: از طریق دادگاه خانواده یا از طریق اداره ثبت اسناد. انتخاب هر یک بستگی به شرایط، نوع مهریه و اولویت‌های شما دارد.

گام اول: انتخاب مسیر؛ دادگاه خانواده یا اداره ثبت اسناد

• روش اول: از طریق اداره ثبت اسناد رسمی (اغلب سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر)
  • ابتدا به دفترخانه رسمی که عقد ازدواج در آن ثبت شده است، مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه کنید.
  • سردفتر، مدارک شما را بررسی و اجرائیه را صادر می‌کند.
  • اجرائیه به اداره ثبت اسناد محل اقامت زوج ارسال می‌شود.
  • اداره ثبت، اجرائیه را به زوج ابلاغ می‌کند و ۱۰ روز به او فرصت می‌دهد تا مهریه را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت آن بدهد. این روش برای مهریه‌های عندالمطالبه که می‌خواهید سریع‌تر اقدام کنید، مناسب است.
• روش دوم: از طریق دادگاه خانواده (جامع‌تر برای امور پیچیده‌تر)
  • با در دست داشتن مدارک، دادخواست مطالبه مهریه را از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک ثبت می‌کنید.
  • دادخواست شما به دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود و روند قانونی آغاز می‌گردد.
  • در صورت لزوم، جلسات دادرسی تشکیل می‌شود. این روش برای مهریه عندالاستطاعه یا زمانی که زوج اموالی ندارد و باید اعسار او بررسی شود، مناسب‌تر است.

گام دوم: شناسایی و توقیف اموال (قلب فرآیند)

یکی از مهمترین مراحل، شناسایی و توقیف اموال زوج است. این کار می‌تواند از طریق اداره ثبت (پس از ابلاغ اجرائیه) یا از طریق دادگاه انجام شود. هرچه اطلاعات دقیق‌تری از اموال داشته باشید، فرآیند سریع‌تر پیش می‌رود.

• معرفی اموال: شما می‌توانید هرگونه اطلاعاتی از اموال منقول (مانند ماشین، حساب بانکی، سهام، حقوق و مزایا) و غیرمنقول (مانند ملک، زمین) زوج را به مرجع قضایی یا ثبتی ارائه دهید تا نسبت به توقیف آن‌ها اقدام شود.
• استعلام از مراجع: در صورتی که از اموال زوج اطلاع دقیقی ندارید، می‌توانید از دادگاه یا اداره ثبت درخواست کنید که از مراجعی مانند اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهنمایی و رانندگی، بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار و… استعلام گرفته شود. این استعلام‌ها می‌تواند به شناسایی دارایی‌های پنهان کمک کند.
• توقیف حقوق: امکان توقیف یک‌سوم یا یک‌چهارم حقوق و مزایای دریافتی زوج نیز وجود دارد (بسته به مجرد یا متاهل بودن و داشتن فرزند). این روش برای کارمندان دولت یا شرکت‌ها بسیار کارآمد است.

گام سوم: ابلاغ، جلسات دادرسی و صدور حکم

پس از ثبت دادخواست یا صدور اجرائیه، طرفین به مرجع مربوطه دعوت می‌شوند. در دادگاه، جلسات دادرسی تشکیل شده و قاضی به اظهارات طرفین و ادله ارائه شده گوش می‌دهد تا رأی نهایی را صادر کند.

• ابلاغ اوراق قضایی به طرفین (زوج و زوجه) از طریق سامانه ثنا انجام می‌شود. حتماً دسترسی به این سامانه را فعال نگه دارید و اطلاعیه‌ها را پیگیری کنید.
• حضور فعال و به‌موقع در جلسات دادرسی (در صورت تشکیل) و دفاع مستدل از حقوق خود بسیار مهم است.
• در صورت عدم حضور زوج بدون عذر موجه، دادگاه می‌تواند به صورت غیابی حکم صادر کند، که البته زوج حق اعتراض به آن را دارد.

گام چهارم: اجرای حکم و دریافت مهریه

پس از صدور حکم قطعی دادگاه یا پایان مهلت ۱۰ روزه اداره ثبت، اجرائیه صادر می‌شود. این اجرائیه به زوج ابلاغ شده و به او فرصت داده می‌شود تا مهریه را پرداخت کند. این مرحله، میوه تلاش‌های شماست.

• اگر زوج مهریه را پرداخت نکند، اموال توقیف شده (در صورت وجود) به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن‌ها مهریه پرداخت می‌شود.
• در صورت عدم وجود اموال یا عدم کفاف، ممکن است زوج درخواست اعسار و تقسیط مهریه کند که در این صورت روند پرداخت با اقساط ادامه پیدا می‌کند.

🚧 چالش‌ها و راهکارهای احتمالی در مسیر اجرای مهریه

فرآیند اجرای مهریه همیشه هموار نیست و ممکن است با چالش‌هایی روبرو شوید. آگاهی از این چالش‌ها و راهکارهای آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا با آمادگی بیشتری در این مسیر قدم بردارید.

اعسار زوج و تقسیط مهریه

یکی از رایج‌ترین دفاعیات زوج، ادعای “اعسار” (ناتوانی مالی) است. در این صورت، زوج باید در دادگاه ثابت کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد و در این مسیر، شهادت دو شاهد نیز لازم است.

• اگر اعسار زوج ثابت شود، دادگاه مهریه را تقسیط می‌کند و تعیین می‌کند که زوج در ابتدا چه مبلغی را به عنوان پیش‌قسط و سپس هر ماه چه مبلغی را باید پرداخت کند.
• شما می‌توانید نسبت به حکم اعسار و میزان اقساط اعتراض کنید و با ارائه مدارکی دال بر تمکن مالی زوج (اگر اطلاعاتی دارید)، تقاضای تجدیدنظر داشته باشید.

عدم شناسایی اموال زوج

گاهی اوقات، زوج برای فرار از پرداخت مهریه، اقدام به پنهان کردن یا انتقال اموال خود می‌کند. این یکی از دشوارترین چالش‌هاست.

• در این شرایط، تلاش برای شناسایی دقیق اموال، حتی با کمک افراد آگاه یا وکیل متخصص ضروری است. وکیل می‌تواند درخواست استعلام از کلیه بانک‌ها و مراجع ثبتی را مطرح کند.
• در صورت اثبات انتقال اموال با قصد فرار از دین، امکان ابطال آن معاملات از طریق دادگاه وجود دارد (این دعوا به “ابطال معامله به قصد فرار از دین” معروف است).
• در صورت عدم وجود هیچ‌گونه مالی، قانون حمایت از خانواده تا ۱۱۰ سکه بهار آزادی را به عنوان حداقل پرداخت در نظر می‌گیرد و تا این سقف، حتی در صورت اعسار و عدم پرداخت، حکم جلب صادر می‌شود. (البته با شرایط خاص و صرفاً در صورت عدم اثبات اعسار برای همین میزان)

درخواست طلاق از سوی زوج

اگر زوج همزمان با مطالبه مهریه، درخواست طلاق بدهد، دادگاه معمولاً رسیدگی به مهریه را منوط به پرداخت آن یا تعیین تکلیف در مورد آن می‌کند. یعنی پرداخت یا تعیین تکلیف مهریه، شرط طلاق از جانب مرد است.

• در صورت طلاق از طرف مرد، او مکلف به پرداخت تمام مهریه است، مگر اینکه مهریه عندالاستطاعه باشد و زن نتواند تمکن مرد را اثبات کند.
• در طلاق توافقی، میزان مهریه و نحوه پرداخت آن (بخشش بخشی از آن، تقسیط و…) مورد توافق طرفین قرار می‌گیرد.

✨ مسیر اجرای مهریه در یک نگاه (اینفوگرافیک تصویری)

❓ پرسش‌های متداول (FAQ)

📖 مطالعه موردی: تجربه یک موکل در اجرای مهریه

💡 نکات پایانی و مشاور حقوقی

همانطور که دیدید، فرآیند به اجرا گذاشتن مهریه مسیری مشخص اما گاهی با چالش همراه است. آگاهی از حقوق خود، جمع‌آوری مستندات لازم و انتخاب روش صحیح (ثبت یا دادگاه) از اهمیت بالایی برخوردار است. هیچگاه بدون اطلاع کافی، قدم در این مسیر نگذارید.

در تمامی مراحل، به خصوص در مواجهه با چالش‌هایی مانند اعسار زوج، عدم شناسایی اموال یا نیاز به طرح دعاوی دیگر، بهره‌گیری از دانش و تجربه یک وکیل متخصص حقوق خانواده می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تسریع و موفقیت پرونده شما داشته باشد. وکیل شما می‌تواند از حقوق شما به بهترین نحو دفاع کرده، شما را در تمامی مراحل یاری کند و بهترین راه حل را برای شرایط خاص شما ارائه دهد.